Profilaktyka ma na celu zapobieganie szkodliwym skutkom. Jest to świadome działanie, które skierowane jest na jednostkę lub grupę społeczną. Głównym celem działań profilaktycznych jest zapobieganie problemom zanim one wystąpią. 

Profilaktyka uzależnienia od alkoholu – trzy obszary oddziaływań profilaktycznych według WHO

WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia mówi o trzech ważnych obszarach oddziaływań profilaktycznych. Oddziaływania profilaktyczne mają na celu zapobieganie uzależnieniom od alkoholu. Są to oddziaływania uniwersalne, selektywne oraz ukierunkowane. Podział został uzależniony od grupy odbiorców a także rodzaju oddziaływania, które ma zostać przekazane. 

Oddziaływanie uniwersalne

Zostało skierowane do wszystkich osób będących w grupie społecznej. Są to warsztaty i szkolenia, które mają na celu edukację uczestników, podwyższenie poziomu kompetencji społecznych. Jednym z zadań tych zajęć jest wzmocnienie u uczestników czynników chroniących ich przed uzależnieniem. Tworzone są również programy edukacyjne, które szczególnie dotykają problemu kobiet w ciąży, które spożywają alkoholu oraz wpływu alkoholu na jeszcze nienarodzone dziecko. Treści programowe dotyczą również kierowców pod wpływem alkoholu, sprzedaży alkoholu osobom nieletnim, młodzieży rozpoczynającej spożywanie alkoholu w młodym wieku z powodu presji otoczenia. Organizowane są kampanie informacyjne, które mają na celu uświadomić kierowców jak wielkie szkody mogą wyrządzić prowadząc samochód pod wpływem alkoholu. Kampanie te docierają również do osób podróżujących jako pasażer, aby nie bały się reagować i kategorycznie odmawiać wspólnej jazdy. Działania profilaktyczne to również różne przepisy i regulacje prawne, które mają przestrzec ludzi przed spożywaniem alkoholu w nieodpowiednich sytuacjach. Regulacje prawne dotyczą na przykład karania pijanych kierowców, karania rodziców lub opiekunów dzieci, pozostających pod wpływem alkoholu czy spożywania alkoholu w miejscach publicznych. Stosowane są również pewne zakazy. Dotyczą one zakazu spożywania alkoholu w miejscu pracy, w szkole, na uczelni lub innych instytucjach użyteczności publicznej.

Oddziaływanie selektywne

Działania profilaktyczne w oddziaływaniu selektywnym skierowane są do osób przebywających w grupie ryzyka. Działania te obejmują prowadzenie zajęć edukacyjnych lub warsztatów. Zajęcia te mają na celu pomoc w rozpoznaniu trudności psychologicznych czy społecznych a także podnoszenie umiejętności psychospołecznych. Tworzone są również programy, które adresowane są do osób znajdujących się w grupie ryzyka. Programy te dotyczą między innymi osób pochodzących z rodzin, w których występuje lub występował problem alkoholowy. Dotyczą również osób przejawiających zachowania ryzykowne a także osób, które narażone są na duże działanie stresu np. policjanci, lekarze, studenci… W grupie ryzyka znajdują się również osoby, w których rodzinach występują choroby psychiczne, osoby, które same doświadczają zaburzeń psychicznych oraz osoby, które odbywały karę w placówkach zamkniętych jak więzienie czy poprawczak. 

Oddziaływania ukierunkowane

Działania profilaktyczne ukierunkowane powinny być skierowane do osób, które doświadczają już problemów z alkoholem. Podejmowane działania w tym obszarze to konsultacje z lekarzem, terapeutą leczenia uzależnień czy pracownikiem socjalnym. To również poszerzanie świadomości na temat szkodliwego działania alkoholu oraz rozpoznawanie czynników ryzyka i powodów sięgania po alkohol. Ta przestrzeń profilaktyczna pozwala również na zmianą przekonań jednostki oraz wzmocnieniem indywidualnych czynników chroniących. Odbywa się to poprzez pracę nad samooceną jednostki, jej motywacją do zmian oraz zmiany stylu życia. To również praca nad umiejętnościami interpersonalnymi. Zajęcia te mają na celu pokazać alternatywne metody radzenia sobie z trudnościami oraz wyrażania uczuć i emocji. 

Co zrobić, aby program profilaktyczny był skuteczny?

Skuteczny program profilaktyczny skierowany jest do odpowiedniej społeczności, która zagrożona jest pewnym problemem. Program profilaktyczny mówiący o szkodliwości alkoholu będzie bardzo mało skuteczny w środowisku, w którym panuje wysoka kultura alkoholu a jego spożywanie jest na porządku dziennym. Dlatego, aby program był skuteczny musi zostać dokładnie zaplanowany. 

  • Należy wiedzieć do kogo kieruje się program. Program powinien być dopasowany do wieku adresatów oraz ich styczności lub nie z alkoholem. Osoby, które spożywają już alkohol mogą zareagować biernie na treści takie jak nie pij, unikaj czy alkohol szkodzi. Treści te powinny skupiać się na negatywnych konsekwencjach picia, objawach uzależnienia oraz miejscach, w których można szukać pomocy. Zaś takie treści przedstawione osobom, które nigdy nie spożywały alkoholu mogą przynieść odwrotny skutek i wywołać nadmierne zainteresowanie alkoholem. 
  • Ważne, aby programy profilaktyczne były oparte o badania naukowe oraz publikacje naukowe. Dodatkowe rekomendacje i certyfikaty będą dużym atutem. Program profilaktyczny bardzo szybko straci na wartości oraz zaufaniu młodzieży w momencie, gdy ktoś wykryje w nim jakiś błąd lub niepotwierdzone źródło informacji
  • Skuteczne programy profilaktyczne to takie, które swoim działaniem obejmują całą społeczność
  • Prowadzący program profilaktyczny powinien być odpowiednio przygotowany i gotowy do rozmowy
  • Program profilaktyczny powinien podlegać superwizji 
  • Przed rozpoczęciem programu profilaktycznego powinno nastąpić badanie potrzeb społeczności dla której program ma być przygotowany
  • Program profilaktyczny powinien zachęcać do zdrowego stylu życia oraz uprawiania sportów
  • Prowadzący program profilaktyczny powinien zadbać o atmosferę bezpieczeństwa i zaufania 

Profilaktyka uzależnienia od alkoholu od najmłodszych lat

To jak postrzegamy świat i otaczającą nas rzeczywistość wynosimy z domu.  Z domu wynosimy również nastawienie do pewnych rzeczy oraz wzorce zachowań. Wzorce te dotyczą również nastawienia do alkoholu. Negatywne zachowania rodziców poddane wnikliwej obserwacji dzieci, bardzo często są przyczyną inicjacji alkoholu w młodym wieku. Należy pamiętać, aby nie częstować dziecka alkoholem – pianka od piwa to nadal jeden ze składników piwa!  Należy starać się nie nadużywać alkoholu w obecności dzieci. Warto rozmawiać z dziećmi i uświadamiać im konsekwencje spożywania alkoholu. Pokazuj dziecku świat, alternatywne metody spędzania wolnego czasu oraz radzenia sobie z trudnościami. 

W momencie, gdy profilaktyka zawodzi lub jest niewystarczająca dochodzi do rozwoju uzależnienia od alkoholu. Osoba pijąca alkohol problemowo potrzebuje pomocy specjalisty oraz leczenia. W utrzymaniu stanu trzeźwości pomocne będzie przeprowadzenie odtruwania organizmu. To czas, w którym organizm usuwa toksyny, regeneruje się oraz doświadcza życia bez alkoholu. Jednostka może dostrzec otaczający ją świat na nowo, w trzeźwości i z możliwością odbioru wszystkich bodźców. Detoks trwa około 10 dni i powinien odbywać się w bezpiecznych warunkach pod okiem lekarza.